Finansal piyasalarda işlem yapanlar, ceteris paribus gibi ifadelerle karşılaşabilmektedirler. Bu nedenle ceteris paribus nedir şeklinde sorular karşıma çıkabiliyor.
Sizlere forex ve diğer finansal terimlerle ilgili bilgi veren biri olarak bu terim hakkında da detaylı bilgiler vereceğim. Ayrıca mutatis mutandis nedir onu da sizlere anlatacağım. Örneklerle beraber bu konuyu iyi anlayacağınızı düşünüyorum. O halde konumuza geçelim.
Ceteris Paribus Nedir?
Ceteris Paribus, ‘’diğer değişkenler sabitken’’ anlamına gelen bir ifadedir. Latince kökenli olan ceteris paribus okunuşu, ‘’seteris paribus’’dur.
Burada diğer değişkenler sabitken denildiğinde ne anlamalıyız? Ceteris paribus, birçok alanda konularla ilgili analiz yapılırken, konuların geleceğine etki eden faktörlerin hepsinin bir anda analize dahil edilemeyeceğini öngördüğü için 1 değişken haricindeki diğer değişkenleri sabit tutar.
En çok ekonomide kullanıldığı için ekonomi üzerinden gidebiliriz. Finansal ürünlerin fiyatları vardır ve bu fiyatların değişimlerini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bütün faktörleri analize koyarak fiyatların geleceği ile ilgili tahminde bulunmak çok zordur. Bu nedenle ceteris paribus işin içine girer ve 1 değişken haricindeki tüm değişkenler sabit olarak kabul edilir. Böylece tahminde bulunulabilir.
Diyelim ki dolar fiyatları için analiz yapıyoruz. Doların fiyatına etki eden başlıca faktörler, dolara olan talep, ABD ekonomik kararları, tarım dışı istihdam ve faiz oranlarıdır. Tüm bu faktörler, az ya da çok dolar fiyatına etki eder. Tüm faktörlere bakarak dolar fiyatları hakkında tahminde bulunmak zordur. Bu nedenle mesela faiz oranı veya faiz kararı beklentilerine göre tahminde bulunulabilir. Burada da diğer tüm değişkenler sabit tutulur.
Ceteris paribus ile tahminler yaparken sadece varsayım yapıldığını unutmamalıyız. Fiyatları etkileyen tüm faktör ve şartların etkisi önemlidir. Sadece tahmin yapmak zorlaşmasın diye varsayımlar yapılır.
Bu terimin genellikle iktisatta karşımıza çıktığını söyleyebilirim. Elbette diğer konularda karşımıza çıkar ve kullanılır. İktisadın mikro iktisat ve makro iktisat olarak ikiye ayrıldığını söyleyebiliriz. Ceteris paribus da genelde mikro iktisatta kullanılmaktadır. Diğer alanlarda da karşımıza çıkabileceğini ve bu konu üzerinden örnek verilebileceğini unutmayalım.
Bu terimin kökeninin Latince olduğunu daha önce ifade etmiştim. İngilizce’de de karşımıza çıkmaktadır. İngilizce’ye ‘’all other things being equal’’ olarak çevrilmektedir. Bunun anlamı da Türkçe’deki gibi diğer tüm etkenler eşitken şeklindedir.
Ekonomide ürünlerin fiyatlarını incelerken karşımıza birçok faktör çıkar. Bunları tek tek işleme alırsak, fiyatlar hakkında yorum yapmak çok zorlaşır. Bu nedenle ceteris paribusu kullanmalıyız.
Bu terimin ekonomideki kullanımını incelediğimizde, genel olarak neden-sonuç ilişkisi için kullanıldığına şahit olabiliriz. Mesela dolar faizinin artması sonucu dolar fiyatı yükselir, asgari ücret artarsa işsizlik artar gibi örneklerde de rahatça görülebilmektedir.
Buna hepimizin bildiği arz talep üzerinden de örnek verebilirim. Talep miktarı arzın üzerine çıkarsa, malın fiyatı genel olarak artar. Arz miktarı talebin üzerine çıkarsa, malın fiyatı genel olarak düşer. Aslında ekonomide işler bu kadar basit değildir. Fiyatların artışını yada düşüşünü birçok faktör etkiler. Ancak kolay tahminde bulunabilmek için diğer değişkenleri sabit olarak görmeliyiz.
Bu ifade bir varsayımdır. Yani teoride diğer değişkenler sabit tutulur. Aksi halde elbette tüm değişkenler işin içindedir.
Mutatis Mutandis Nedir?
Mutatis mutandis, ceteris paribus’un zıttı olan bir terimdir. İfadenin kökeni Latince’dir ve ‘’değiştirilmesi gerekenlerin değiştirilmesi’’ anlamını taşır.
Mutatis mutandis’in pek çok alanda kullanıldığını görebiliriz. Elbette karşımıza en çok ekonomide çıkar.
Bu terimin ceteris paribusun zıttı bir ifade olduğunu, makro ekonomide daha çok kullanılmasından da anlayabiliriz. Hatırlayacağınız üzere ceteris paribus daha çok mikro ekonomide kullanılmaktaydı.
Sizlere anlattığım iki terimin birbirleriyle karıştırıldığını söyleyebilirim. Bu nedenle her ikisini de iyi öğrenmelisiniz. Yazımı okuduğunuzda, her iki terim arasındaki farkı kolayca anlayabileceğinizi düşünüyorum.
