Yatırımcılara bu yazımda dolar endeksi nedir ve dolar endeksi nasıl hesaplanır anlatmak istiyorum. Dolar endeksi, dolara yatırım yapmak isteyenlerin dikkatle takip etmesi gereken konulardan biri.
Yatırım yaparken dolar endeksinin size önemli ölçüde yararı olacağını düşünüyorum. Sadece bu endeksin ne olduğunu değil, nasıl hesaplandığını da bilirseniz, hangi para birimlerinin dolar fiyatları üzerinde etkili olduğunu da görebilirsiniz.
Böylece dolar ne zaman düşer ve dolar ne zaman yükselir daha iyi analiz yapabilirsiniz. Öyleyse sizlere dolar endeksi ne demek hemen anlatmak istiyorum.
Dolar Endeksi Nedir?
Dolar endeksi, doların değerini ölçmek için ABD dolarının en çok takas yapıldığı para birimlerinin bir sepete alınarak karşılaştırmalar yapılması sonucu ortaya çıkan bir endekstir.
ABD dolarıyla en çok takas yapılan ve ABD’nin en çok ticaret yaptığı ülkelerin para birimleri, 6 tanedir. Dolar endeksinde bu para birimleri yer alır.
Euro, Sterlin, Japon Yeni, Kanada Doları, İsviçre Frangı ve İsveç Kronu dolar endeksinin içerisinde yer alır. Bu para birimlerinin geometrik ortalamaları alınır ve endeks bulunur.
Dolar endeksi sisteminin ortaya çıkarıldığı dönemde, ABD en çok bu ülkelerle ticaret yaptığı için bu para birimleri endekse dahil ediliyordu. Günümüzde de bu para birimleri dahil ediliyor. Ancak ticaret hacmi değişmiştir. İsveç ve İsviçre yerine Çin, Güney Kore ve Meksika gibi ülkelerle günümüzde daha çok ticaret yapılmaktadır.
Eğer ileride bir güncelleme gelirse, muhtemelen bu ülkelerin para birimleri bu endekse dahil edilecektir.
Dolar endeksi, Bretton Woods Anlaşması feshedildikten sonra 1973 yılından itibaren tasarlanmıştır.
Bretton Woods Anlaşması, doların 44 ülke para birimi karşısında sabitlendiği anlaşmadır. Bu anlaşmada doların da altın üzerinden hesapladığını görüyoruz. 1 ons altın 35 dolar olarak belirlenmiş. ABD doları değeri düşmeye başlayınca bu anlaşma feshedilmiştir ve dolar endeksi hesaplamaları ortaya çıkmıştır.
O yıllarda Euro’nun kullanımda olmadığını görüyoruz. 1999 yılına kadar Euro olmadığı için endeksin içerisinde, Alman Markı, Fransız Frangı, İtalyan Literi, Hollanda Guldeni ve Belçika Frangı yer alıyordu. Ancak Avrupa Birliği üyeleri euroyu resmi para birimi olarak kullanmaya başlayınca Euro endekse dahil edildi ve diğer para birimleri çıkarılmış oldu.
Günümüzde dolar endeksinde en önemli rolü olan para birimi Euro’dur. Endekse etkisi, %50’den fazladır.
Dolar endeksinin 100’lük tabanda kurulduğunu söylemeliyim. Birazdan dolar endeksi örneklerine baktığımızda da 100’lük sistem üzerinden ilerlediğini görebileceğiz.
Dolar endeksi kısaltması, ‘’DXY’’ şeklindedir. Dolar endeksinin bu şekilde ifade edildiğini görebiliriz. Şimdi de DXY nedir detaylı olarak bakalım.
DXY Nedir?
DXY (Dixie), dolar endeksinin kısaltması olarak karşımıza çıkar. Finansal piyasalarda dolar endeksi yerine bu ifadeyi göreceğiz. Bu endeksi gördüğümüzde sayılardaki değişimlere göre dolar değer mi kazanıyor yoksa değer mi kaybediyor öğrenebileceğiz.
Ayrıca finansal piyasalarda dolar endeksinin USDX ve DX olarak da ifade edilebildiğini söylemek isterim.
Dolar, tüm dünyada önemli olan bir para birimidir. İşlem hacmi çok yüksektir ve dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD’nin para birimidir. Bu nedenle dünyadaki herkesi ilgilendirir. Ülkemizde de doları etkisi büyüktür. Özellikle Dolar TL paritesinin geleceğiyle ilgili olarak dolar endeksi takip edilmelidir.
Dolar endeksi arttığında, dolar diğer para birimleri karşısında değer kazandığı için büyük ihtimalle TL karşısında da değer kazanır. Doların yükseldiğini gören yatırımcılar, dolara talebi artırır ve böylece fiyatta artış görünür.
Tabi ki doların TL karşısında değer kazanması, her zaman doların diğer para birimleri karşısında da değer kazanacağı anlamına gelmez. Bazen TL değer kaybettiği için dolar artabilir.
Endekse baktığımızda 100’lük taban göreceğiz. Örneğin endeksin 120 olduğuna şahit olursak, doların %20 değer kazandığını görebiliriz. Aynı şekilde 80 olduğunu görürsek, doların diğer para birimlerine karşı %20 değer kaybettiğini düşünebiliriz.
Şimdi sıra geldi dolar endeksi hesaplaması nasıl yapılır görmeye.
Dolar Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Dolar endeksi, 6 para biriminin bir sepete dahil ederek, geometrik ortalamalarının alınması sonucunda hesaplanır. Bu sepete dahil edilen para birimlerinin ticaret hacmine göre oranları bulunmaktadır. Hesaplama yaparken bu orana göre hesaplama yapılmaktadır. Şimdi de bu para birimlerinin oranlarına bakalım.
- EUR (Euro): %57,6
- JPY (Japon Yeni): %13,6
- GBP (İngiliz Sterlini): %11,9
- CAD (Kanada Doları): % 9,1
- SEK (İsveç Kronu): %4,2
- CHF (İsviçre Frangı): %3,6
Yukarıda para birimlerinin endeksteki oranlarını görebiliyoruz. Baktığımızda, euronun endekste çok önemli bir rolünün olduğunu görüyoruz. Çünkü Euro, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı bir para birimidir ve birçok önemli ülke bu para birimini kullandığı için hacmi yüksektir.
Sizlere 6 para biriminin geometrik ortalaması alınarak hesaplama yapıldığını söylemiştim. Peki Amerikan doları endeksi hesaplama formülü nedir?
DXY = 50.14348112 x EUR/USD^ (-0.576) x USD/JPY^(0.136) x GBP/USD’(-0.119) x USD/CAD^(0.091) x USD/SEK’(0.042) x USDCHF^(0.036)
Bu formülle hesaplama yapılır. Yatırımcılara karışık gelebilir. Ancak merak etmeyin zaten birçok sistem otomatik olarak bu endeksi hesaplayarak sizlere sunuyor.
Dolar Endeksi Nasıl Yorumlanır?
Doların geleceği üzerine yorumlar yaparken dolar endeksine bakabiliriz. Emin olun ki dolar endeksi, fiyatlar hakkında önemli ipuçları verecektir. Endekse baktığımızda, daha önce de söylediğim gibi 100 üzerinden bir hesaplama olduğunu göreceğiz.
Bu durumda endeks 100’ün üzerine çıktığında, doların değer kazandığını 100’ün altına indiğinde değer kaybettiğini düşünebiliriz.
Endekste yer alan euronun önemi çok büyüktür. Euro’nun dolara karşı değeri, dolar endeksiyle ters orantılıdır. Çünkü Euro dolara karşı arttığında, endeks düşer. Euronun dolara karşı değeri düştüğünde de endeks artar. Biz buna EURUSD paritesinden yani Euro Dolar paritesinden bakabiliriz.
Paritelerde doların baz parite ya da karşıt parite olmasına göre yorumlar yapabiliriz. Az önce verdiğim örnekte dolar, karşıt pariteydi. Mesela USDCAD paritesinde baz paritedir ve bu paritenin değeri artığında, ABD Dolarının Kanada Dolarına karşı değer kazandığını söyleyebiliriz. Bu durumda da dolar endeksi artar. Parite nedir yazımdan pariteler ile ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz.
Endekse baktığımızda düşüş görürsek, doların değer kaybettiği yorumunu yapabiliriz. Aynı şekilde artış olduğunu görürsek, doların değer kazandığı yorumunu yapabiliriz.
Dolar endeksi, dolar fiyatlarını etkileyen faktörler sonrası doların değer mi kazandı veya değer mi kaybetti ölçmek için kurgulanmıştır. Bu nedenle doların fiyatını etkileyen faktörlerin de bilinmesi ve ona göre yorumlar yapılması gerekir.
Endeksin en yüksek seviyesini 5 Mart 1985’te görüyoruz. O zaman endeks, 163.83 seviyelerine kadar çıkmış.
Yakın geçmişte coronavirüs pandemisi ile beraber dolar endeksinin hızlı yükselişler yaptığını gördük.
Dolar Endeksi Grafiği
Dolar endeksi grafiği üzerinden çeşitli çıkarımlar yapabiliriz. Aşağıda sizlere dolar endeksinin ortaya çıktığı 1973 yılından itibaren yakın geçmişimize kadar olan endeks grafiğini vereceğim.
Yukarıdaki grafiğe bakalım. Baktığımızda, dolar endeksi seyrinde dalgalanmaların olduğunu görebiliriz. En yüksek seviyesine 1985 yılında çıktığını görebiliriz.
En yüksek seviyeye çıktığı yıllarda, diğer ülkelerin ekonomileri olumsuz etkilenmiştir. Bu yüzden kademeli olarak dolar değerinin düşürülmesi gerekmekteydi. ABD, Japonya, İngiltere, Fransa ve Almanya bir araya gelerek Plazma Anlaşması ile doları kademeli olarak düşürmek üzerine bir anlaşma yapmışlardır. Anlaşma başarılı da olmuştur.
Grafiğe baktığımızda, 2008 krizinde düşüşlerin olduğunu görmekteyiz. Hatta bu dönemde tarihinin en düşük seviyelerinden birini yaşamıştır. 70 seviyelerine kadar indiğini görebiliriz.
