Ölçek Ekonomisi Nedir? Kapsam Ekonomisi Ne Demek?

Ölçek ekonomisi nedir? Ölçek ve kapsam ekonomisi nedir? Bu yazıda sizlere ölçek ekonomisi örnekleri sunarak kavramın ne demek olduğunu daha anlaşılır hale getirdim.

Ölçek etkisi terimi ile iç içe olan bu kavramın ne olduğunu bilmek işletmelerin faaliyetlerine devam etmesi bakımından son derece önemlidir.

Bir mal veya hizmetin daha fazla birimi daha büyük ölçekte üretilebildiği, ancak (ortalama olarak) daha az girdi maliyetiyle üretilebildiği zaman, ölçek ekonomilerinin elde edildiği söylenir.

Bundan yola çıkarak ölçek ekonomisi ne demek, ölçek getirisi nedir, negatif ölçek ekonomisi ne anlama gelir yakından bakacağız. Öncelikle ölçek ekonomisi tanımı ile başlayalım. Sonrasında ise ölçek ekonomileri nedir ve nerelerde kullanılır ile devam edelim.

Ölçek Ekonomisi Nedir?

Ölçek ekonomisi, bir şirket ya da üretim tesisi (fabrika) büyüdükçe ve üretim birimleri arttıkça, o şirketin veya üretim tesisinin maliyetlerini düşürme şansının daha yüksek olacağı anlamına gelir. Buna göre, ölçek ekonomileri gerçekleştirildiğinde ekonomik büyüme sağlanabilir.

Hükümetler, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve hatta bireyler de ölçek ekonomilerinden yararlanabilir. Bir işletme daha fazla ürettiğinde, daha verimli hale geldiğinde ve sonuç olarak maliyetleri düşürdüğünde ortaya çıkar.

Üretimde artışın meydana gelmesi ile maliyetler düşer yani üretim daha verimli hale gelmeye başlar. Şirketler, üretimi artırarak ve maliyetleri düşürerek ölçek ekonomisi elde edebilir. Bunun nedeni, maliyetlerin çok sayıda mala yayılmasıdır. Maliyetler hem sabit hem de değişken olabilir.

Ölçek ekonomileri, bir mal veya hizmetin daha fazla birimi, (ortalama olarak) daha az girdi maliyeti ile daha büyük ölçekte üretilebildiğinde ortaya çıkar.

Ölçek ekonomileri söz konusu olduğunda, işletmenin büyüklüğü genellikle önemlidir. İşletme ne kadar büyükse, maliyet tasarrufu o kadar fazla olur.

Ek birim başına maliyetlerin artmaya başladığı optimum tasarım noktasını geçmek gibi ölçek ekonomilerinin genellikle sınırları vardır. Ortak sınırlar, kereste, kağıt hamuru ve kağıt endüstrisindeki odun gibi yakındaki hammadde arzının aşılmasını içerir.

Birim ağırlıklı emtia başına düşük bir maliyet için ortak bir sınır, bölgesel pazarı doyurmaktır, bu nedenle ürün ekonomik olmayan mesafeleri taşımak zorunda kalır. Diğer sınırlar, enerjiyi daha az verimli kullanmayı veya daha yüksek kusur oranına sahip olmayı içerir.

Büyük üreticiler genellikle bir ürün sınıfında (bir emtia) uzun vadede verimlidir ve sık sık sınıfları değiştirmenin maliyetli olduğunu düşünür. Bu nedenle, daha yüksek marjlara sahip olsalar bile özel sınıflardan kaçınırlar. Genellikle daha küçük (genellikle daha eski) üretim tesisleri, emtia sınıfı üretimden özel ürünlere geçerek varlığını sürdürür.

Bir işletmenin büyüklüğü, bir ölçek ekonomisine ulaşıp ulaşamayacağına bağlıdır. Daha büyük şirketler daha fazla maliyet tasarrufu ve daha yüksek üretim seviyelerine sahip olacaktır.

Ekonomist Adam Smith, iş bölümünü ve uzmanlaşmayı, üretimde daha büyük bir getiri elde etmenin iki temel yolu olarak tanımlamaktadır. Bu iki teknik sayesinde çalışanlar yalnızca belirli bir göreve konsantre olmanın yanı sıra zamanla işlerini gerçekleştirmek için gerekli becerileri de geliştirebilirler.

Görevler daha iyi ve daha hızlı gerçekleştirilebilir. Böylelikle bu verimlilik sayesinde, üretim seviyeleri yükselirken zamandan ve paradan tasarruf edilebilir. Bu da maliyetleri düşürür ve ölçek ekonomisine geçişi sağlar.

Ölçek ekonomileri hem iç hem de dış olabilir. İç ölçek ekonomileri yönetim kararlarına dayanırken, dışsal ekonomiler dış faktörlerle ilgilidir.

Ölçek Ekonomisi Türleri Nelerdir?

İki tür ölçek ekonomisi vardır: içsel ve dışsal ölçek ekonomileri. İçsel yani dahili ölçek ekonomileri firmaya özgüdür ya da içeriden kaynaklanır. Dışsal ölçek ekonomileri ise firma dışındaki daha büyük değişikliklere bağlı olarak oluşur. Her ikisi de marjinal üretim maliyetlerinin düşmesine neden olur, ancak net etki aynıdır.

Ekonomist Alfred Marshall ilk olarak iç ve dış ölçek ekonomileri arasındaki ayrımı yapmıştır. Üretim faktörlerinde (toprak, emek ve etkin sermaye gibi) büyük düşüşlerin tüm firmalar için pozitif bir dışsallığı temsil ettiğini öne sürer.

İçsel Ölçek Ekonomisi Nedir?

İçsel ölçek ekonomisi, bir şirketin üretim verimliliğini ölçer ve yönetim ekibi tarafından kontrol edilen faktörler nedeniyle oluşur.

Bir iç ölçek ekonomisi, bir şirketin üretim verimliliğini ölçer. Bu verimlilik, şirket ürün başına ortalama maliyet düştüğünde çıktıyı iyileştirdikçe elde edilir.

Bu tür bir ölçek ekonomisi, bir şirketin büyüklüğünün bir sonucudur ve işgücü, üretim önlemleri ve makineler gibi yönetim ekipleri tarafından kontrol edilir. Bu nedenle faktörler, tüm endüstriden bağımsızdır.

İç ölçek ekonomileri; teknik gelişmeler, yönetimsel verimlilik, finansal yetenek, tekel gücü veya büyük ağlara erişim nedeniyle olabilir.

Birkaç farklı iç ölçek ekonomisi vardır. Teknik ölçek ekonomileri, büyük ölçekli sermaye makinelerinin veya üretim süreçlerinin kullanılmasıyla elde edilir. Teknik iç ölçek ekonomisinin klasik örneği, Henry Ford’un montaj hattıdır.

Diğer bir tür, firmalar toplu alım yapıp büyük alımları için indirim aldıklarında veya girdi birimi başına daha düşük bir maliyet aldığında ortaya çıkar. İdari maliyetlerdeki kesintiler, marjinal verimliliğin düşmesine neden olarak ölçek ekonomilerine yol açabilir.

Dışsal Ölçek Ekonomisi Nedir?

Dışsal ölçek ekonomileri, sektördeki daha büyük değişiklikler nedeniyle meydana gelir, bu nedenle endüstri büyüdüğünde, işlerin ortalama maliyetleri düşer.

Dış ekonomiler, şirketlerin ekonomik öncelikleri etkileyebildiği ve genellikle hükümetlerin tercihli muamelesine yol açan ekonomilerdir.

Dışsal ölçek ekonomisi genel olarak tüm endüstri üzerinde bir etkiye sahip olarak tanımlanır. Dolayısıyla endüstri büyüdüğünde, ortalama iş maliyetleri düşer. Olumlu ve olumsuz dışsallıklar nedeniyle dış ölçek ekonomileri meydana gelebilir.

Olumlu dışsallıklar arasında eğitimli veya uzmanlaşmış bir işgücü, tedarikçiler arasındaki ilişkiler ve / veya daha fazla teknolojik yenilik yer alır.

Dış ölçek ekonomilerinin ardında birçok katkıda bulunan faktör vardır. Rakip şirketler bir bölgede mağaza kurduğunda, uzman işçiler iş arayacaktır. Bunun bir örneği, Silikon Vadisi’ndeki özel bir grup kalifiye işçiyi çeken bilişim teknolojileri sektörü olabilir.

İkinci olarak, bazı endüstriler o kadar önemli hale gelebilir ki, politikacılar ve yerel yönetimlerle pazarlık gücü geliştirebilirler. Bu da sübvansiyonlar veya diğer tavizler şeklinde daha uygun muameleye yol açabilir.

İç ölçek ekonomileri, dış ölçek ekonomilerinden daha fazla rekabet avantajı sunar. Bunun nedeni, dışsal bir ölçek ekonomisinin rakip firmalar arasında paylaşılma eğiliminde olmasıdır.

Otomobilin veya internetin icadı her türden üreticiye yardımcı olmuştur. Hükümetin genişletici para politikası uyguladığı için borçlanma maliyetleri tüm ekonomide düşerse, daha düşük oranlar birden fazla firma tarafından ele geçirilebilir.

Şirketler yine de dış ölçek ekonomilerinden nispeten daha fazla veya daha az yararlanabiliyor. Bununla birlikte, iç ölçek ekonomileri daha büyük bir ayrıcalık derecesini bünyesinde barındırır.

Ölçek Ekonomilerinin Sınırları Nelerdir?

Yönetim tekniği ve teknolojisi, onlarca yıldır ölçek ekonomilerinin sınırlarına odaklanmaktadır.

Daha esnek teknoloji sayesinde kurulum maliyetleri daha düşüktür. Ekipman, üretim kapasitesine uyacak şekilde daha yakın fiyatlandırılır ve bu da küçük demir değirmenler ve butik kahve üreticileri gibi daha küçük üreticilerin daha kolay rekabet etmesini sağlar.

İşlevsel hizmetlerin dış kaynak kullanımı, maliyetleri çeşitli büyüklükteki işletmeler arasında daha benzer hale getirir. Bu işlevsel hizmetler, muhasebe, insan kaynakları, pazarlama, hazine, hukuk ve bilgi teknolojisini içerir.

Mikro üretim, hiper yerel üretim ve eklemeli üretim (3B baskı) hem kurulum hem de üretim maliyetlerini düşürebilir. Küresel ticaret ve lojistik, tek bir tesisin büyüklüğünden bağımsız olarak maliyetlerin düşürülmesine katkıda bulunmuştur.

Toplamda, ticareti yapılabilen malların ortalama maliyeti, sanayileşmiş ülkelerde 1995’ten beri düşmektedir.

Ölçek Getirisi Nedir?

Ölçeğe göre getiri, tüm girdilerde belirli bir artışın, toplam ürün miktarında ne kadarlık bir artışa sebep olacağını bizlere gösterir.

Ölçeğe göre getiri = Toplam üründeki artış / Girdilerdeki artış

formülü ile ifade edilir. Üretimde üç farklı ölçek etkisi söz konusu olmaktadır.

– Ölçeğe göre getiri 1’den büyük ise üretimde ölçeğe göre artan getiri,

– Ölçeğe göre getiri 1’e eşit ise üretimde ölçeğe göre sabit getiri,

– Ölçeğe göre getiri 1’den küçük ise üretimde ölçeğe göre azalan getiri vardır.

Örneğin, girdiler %10 arttırıldığında çıktı miktarı da %20 artıyorsa ölçeğe göre artan getiri, çıktı miktarı %20’den daha az artıyorsa ölçeğe göre azalan getiri ve %10 artıyorsa ölçeğe göre sabit getiri durumu söz konusudur.

Ölçeğe göre artan getiri pozitif ölçek ekonomisi ile ifade edilir. Ölçeğe göre azalan getiri ise negatif ölçek ekonomisi şeklinde ifade edilir.

Eğer bir işletmede negatif ölçek ekonomisi yani ölçeğe göre azalan getiri var ise üretimi artırmak kazançlı bir eylem olmaz. Üretim artışı, geçmişe göre maliyetleri artırır. Birim maliyet de artar. Bu nedenle üretim artışına kararı almak kardan zarar etmeye sebep olur.